Heb je last van zeurende medewerkers, kijk dan eerst naar jezelf
Zeuren is een symptoom van behoefte aan leiding. Dus als je last hebt van gezeur van je medewerkers, van je baas, van je partner, van je klanten of van wie dan ook, realiseer je dan dat jij aan zet bent om er iets aan te doen. In dit hoofdstuk beschrijf ik drie oorzaken van het ontstaan van gezeur. Daarna leg ik de link naar het begrip “aangeleerde hulpeloosheid”
Uit Van Vakmanschap naar Leiderschap
Waarom zeuren we?
Mensen die zeuren, zijn feitelijk bezig met het produceren van negatieve energie. Zoals hierboven al beschreven, is zeuren een symptoom van een gebrek aan leiding. Dit kan leiding zijn van jou als leidinggevende, maar het kan ook een gebrek zijn aan persoonlijk leiderschap. Dus van degene die zeurt zelf. Hij of zij neemt dan geen leiding over zijn eigen leven.
De drie bronnen die zorgen voor gezeur zijn ten eerste: een gebrek aan het nemen van eigen verantwoordelijkheid, ten tweede: een gebrek aan duidelijkheid en ten derde: de basale behoefte aan aandacht.
Zeurende medewerkers, bron 1: Eigen verantwoordelijkheid
Het nemen van verantwoordelijkheid over je eigen leven noemen we ook wel persoonlijk leiderschap. Mensen die goed leiding kunnen geven aan zichzelf realiseren zich dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor alles wat ze in hun leven meemaken. Mensen die zeuren en klagen, realiseren zich niet of nog niet dat ze altijd een keuze hebben om iets aan de situatie te veranderen. Met andere woorden: Ze hoeven hier niet te werken! Dat klinkt misschien wat makkelijk, maar toch is het waar.
Het probleem is dat mensen soms liever een andere keuze zouden willen hebben, maar feit blijft dat ze altijd een keuze hebben. Het is jouw taak als leidinggevende om je mensen hiervan bewust te maken. Nu vraag je jezelf misschien af ‘Daar ben ik toch niet verantwoordelijk voor?’ En daar heb je helemaal gelijk in. Maar als je last hebt van mensen die zeuren, dan heb je de keuze om ze te confronteren met zichzelf. Je hoeft het niet te doen, maar je wilt toch van het gezeur af?
Eigen verantwoordelijkheid
Wijs mensen op hun eigen verantwoordelijkheid en help ze bij het zoeken naar manieren om te kunnen omgaan met situaties waarover ze zeuren. En als je daar geen zin in hebt of geen geduld voor, huur dan een coach in om dit voor je te doen. Ik ben er overigens even vanuit gegaan dat jij zelf niet de neiging hebt tot zeuren, want dan doen mensen jou natuurlijk gewoon na. Realiseer je dat je een voorbeeldfunctie hebt. Als er veel gezeur is op een afdeling, kijk dan eerst even naar jezelf. Welk gedrag van jou wordt hier misschien gekopieerd?
Zeuren over wat er allemaal niet goed gaat is voor veel mensen makkelijker dan zelf initiatief tonen om er iets aan te veranderen. Om dus zelf verantwoordelijkheid te nemen.
Zeurende medewerkers, bron 2: Gebrek aan duidelijkheid
Een tweede belangrijke bron van gezeur is een gebrek aan duidelijkheid. Mensen hebben nu eenmaal behoefte aan duidelijkheid. Duidelijkheid is er in vele soorten en je doet het nooit goed als leidinggevende. Toch blijken veel zeurders, als je goed naar ze luistert, ergens een behoefte te hebben aan duidelijkheid. Duidelijkheid over hoe de regels zijn, over hun toekomst, over wie waarover gaat, over wanneer ze aan jouw verwachtingen voldoen, over wanneer het nieuwe koffiezetapparaat komt, over hoe ze om moeten gaan met een collega die onder de maat presteert, etc.
Als mensen ergens te weinig duidelijkheid over hebben, dan gaan ze zeuren. Je kunt het negeren, maar dan wordt het alleen maar erger. Er zijn twee effectieve stappen. Stap één: vraag waar ze duidelijkheid over willen hebben en wijs ze op hun eigen verantwoordelijkheid om deze duidelijkheid te halen. Stap twee: geef ze de duidelijkheid die ze vragen. Misschien heb je wel eens meegemaakt dat men ergens duidelijkheid over wil hebben, maar dat je het zelf ook niet weet. Wees daar dan duidelijk over! Dat lijkt heel simpel, maar kijk maar eens kritisch naar je eigen gedrag.
Zeurende medewerkers, bron 3: Gebrek aan aandacht
Een laatste belangrijke bron van zeurgedrag is een gebrek aan aandacht. Als je kinderen hebt, dan weet je dat. Geef je kinderen te weinig persoonlijke aandacht, dan gaan ze zeuren. Ze gaan alles doen om aandacht te krijgen. Liever negatieve aandacht dan helemaal geen aandacht. Als medewerkers gaan zeuren, dan kan dat dus komen door een gebrek aan aandacht. Het heeft dan geen zin om het probleem waarover ze zeuren op te lossen.
Ga bij jezelf na wanneer je de betreffende medewerkers als mens hebt aangesproken in plaats van als medewerker. Hoe is het met hem thuis, wat speelt er in zijn leven nog meer mee etc. Als je dit niet kunt opbrengen, als je geen zin hebt in het interpersoonlijke contact met je medewerkers, dan is het de vraag of jij wel op de juiste plek zit. Dan is een meer vakinhoudelijke job misschien beter voor jou.
Het patroon van aangeleerde hulpeloosheid doorbreken
Vanuit de sociale psychologie is veel geschreven over het fenomeen Learned Helplessness of wel aangeleerde hulpeloosheid. Ik wil daar iets over zeggen, omdat het nogal sterk samenhangt met wat ik hierboven heb geschreven over het nemen van eigen verantwoordelijkheid.
Jan en Ria hadden een dochter en een zoon. De zoon was een zelfstandige, slimme jongen. Een makkelijk kind waar je geen omkijken naar had. Maar de dochter was wat onhandiger. De geboorte was al niet zo soepeltjes verlopen en ze had een klompvoetje. Daarnaast droeg ze vanaf haar derde levensjaar een bril. Het contrast met haar oudere broer was groot.
Beide ouders waren vaak erg bezorgd en voedden haar veel meer beschermd op dan hun zoon. Voor haar zesde had ze nog nooit zelf haar brood hoeven smeren. Pas toen ze acht was, kon ze haar veters strikken. Ze was ook een moeilijke eter. Als ze iets voorgezet kreeg, dan vroeg Jan of Ria steevast ‘Lust je dat wel, lieverd?’ En natuurlijk lustte ze het vaak niet. Terwijl de zoon al kon fietsen toen hij drie was, fietste de dochter op haar vijfde nog met zijwieltjes. De ouders waren erg voorzichtig met haar en het zelfvertrouwen van de dochter werd hierdoor steeds kleiner. Zonder dat de ouders het doorhadden, leerden ze haar aan dat ze zelf niet zo veel kon. En dat geloofde ze zelf ook.
Wanneer verwijder jij de zijwieltjes?
Ik vertel dit verhaal, omdat je het waarschijnlijk wel herkent en begrijpt vanuit de huiselijke situatie. Maar kijk nu eens op je werk. In hoeverre geef je de medewerkers de kans om zichzelf te ontwikkelen? Wanneer haal jij de zijwieltjes eraf? Gun je ze de kans om een keer te vallen, of neem je ze in bescherming en beschouw je ze dus als afhankelijk van jouw deskundigheid en zorg?
Mensen die zijn opgevoed in een cultuur van snel hulp krijgen, hebben minder zelfvertrouwen, durven minder risico’s te nemen en belangrijker nog: ze gaan zeuren. Zoals de dochter van Jan en Ria zei toen ze bij ons was ‘Dit lust ik denk ik niet …’ en ‘Ik weet niet of ik wel op die fiets kan fietsen, want het zadel lijkt me wat hoog,’ zo gaan medewerkers in een learned-helplessness-situatie zeuren ‘De printer doet het niet, ik weet niet hoe ik dat moet regelen’ of ‘Als ik de stukken niet heb gelezen, dan kan ik er ook niets over zeggen’ of ‘Dat doe ik niet, hoor, dat heb ik namelijk nog nooit gedaan.’
Hoe zelfredzaam zijn jouw medewerkers?
Beste leidinggevende lezer, in hoeverre zorg jij ervoor dat je medewerkers zelfredzaam zijn? Jij bent met al je vakkennis en ervaring het beste jongetje van de klas. In hoeverre laat je dat steeds voelen? Ben jij in staat om je mond dicht te houden, ook al weet je het antwoord, met als doel dat iemand zelf ontdekt hoe het zit en er dus iets van leert? Zoals ik eerder al zei: al het gezeur is terug te voeren op jouw eigen gedrag en dit boek is bedoeld om je te helpen van het gezeur af te komen. Je raadt het al, dan moet je dus met jezelf aan de slag. Inderdaad.
Verder lezen?
Je hebt een beknopte samenvatting gelezen uit het boek van Vakmanschap naar Leiderschap. Verder lezen? Bestel het boek in onze webshop.
