Eigenaarschap tonen; aangeboren eigenschap?
Eigenaarschap tonen, is dat een aangeboren eigenschap of is het iets dat is aangeleerd? Deze vraag hoor ik vaak. Is iedereen in staat om eigenaarschap te tonen. In dit artikel ga ik in op de vraag: is eigenaarschap een aangeboren eigenschap of is het iets wat je kunt ontwikkelen?
Als het er niet in zit, dan kun je het ook niet ontwikkelen. Tja, dan hoeven wij ook niet langs te komen om mensen verder te inspireren door middel van een training over Eigenaarschap of een Keynote over dit onderwerp.
Na het lezen van dit artikel kan je met een formule uitrekenen of mensen eigenaarschap gaan tonen of niet.
Compacte Eigenaarschapstraining
Eigenaarschap: Nature of Nurture?
Het is een hele oude vraag uit de persoonlijkheidspsychologie: wat is in ons gedrag aangeboren (nature) en wat is aangeleerd (nurture).
Op beide uiteinden van het spectrum zijn er puristen te vinden; mensen die vinden dat in principe alles aangeleerd is en mensen die van mening zijn dat alles aangeboren is. Opvallende onderzoeken naar tweelingen, die los van elkaar zijn opgegroeid, wijst vaak op sterke overeenkomsten in gedrag en gewoontes, die dus niet zijn ontstaan door de opvoeding. Als je zelf kinderen hebt dan weet je ook dat het ene kind toch vaak een heel ander karakter heeft dan het andere kind. De erfelijke component is dus heel sterk bepalend voor het karakter.
Gelijktijdig is er ook een stroming die beweert dat je alles kunt leren, als je er maar genoeg tijd in steekt. Onze hersenen zijn flexibel en zijn te trainen. Maar waar bij persoon A de hersenen al helemaal geprepareerd zijn om snel piano te leren spelen, zal dat bij persoon B toch wel even een flinke opgave zijn.
Eigenaarschap: Wat niet is aangeboren, valt niet te ontwikkelen
Toch, wat er niet is, kan je ook ook niet ontwikkelen. Maar is iets er helemáál niet, of slechts een klein beetje? Dat is dan natuurlijk de vraag. In principe zou iedereen kunnen leren leidinggeven denk ik, maar of je er gelukkig van wordt is een tweede. En of je er uiteindelijk echt goed in zult zijn hangt van veel factoren af. Of neem creativiteiT; iedereen is creatief volgens mij, maar niet iedereen ervaart voldoening uit het maken van een schilderij…
Bestel hét boek over Eigenaarschap
Wat is Eigenaarschap?
Terug naar Eigenaarschap, is dat nou ontwikkelbaar of is het al ergens aanwezig in ons DNA. Om deze vraag te beantwoorden moet ik eerst even kort de definitie van Eigenaarschap beschrijven, zodat we het over hetzelfde hebben.
In mijn boek “Wie zorgt dat het goed komt” heb ik Eigenaarschap kortweg gedefinieerd als:

Jezelf ergens over ontfermen en daarbij de volle verantwoordelijkheid nemen.
Waar het om gaat is dat iemand in staat is om ergens voor te zorgen. Zoals een goede moeder of vader voor haar/zijn kind zorgt. Of zoals een tuinman zorgt voor zijn tuin, alsof het zijn eigen tuin is.
Ooit had ik een tegelzetter aan het werk en hij vroeg mij iets over de afwerking in onze badkamer. Ik vroeg hem hoe hij het zou doen, als het zijn eigen badkamer was en hij had direct een goede oplossing. Vervolgens vroeg ik hem om het dus af te werken alsof het zijn eigen badkamer was; vakwerk.
Leidinggeven aan Eigenaarschap
Eigenaarschap is ergens voor willen zorgen en dus ook hiervoor verantwoordelijkheid zijn. Iemand die zijn verantwoordelijkheid neemt zegt: ik zorg dat het goed komt en zal niet rusten voordat het klaar is. En als het niet lukt, zoekt zo iemand niet de schuld buiten zichzelf. Hij komt niet met slappe excuses en wijst niet naar anderen, maar zegt dat hij heeft gefaald en dat hij zijn stinkende best zal doen om het alsnog voor elkaar te krijgen.
Heeft iedereen een vorm van aangeboren eigenaarschap in zich?
Zijn mensen van nature in staat zijn om zich ergens over te ontfermen, zijn ze pro-actief, nemen ze van nature zelf hun verantwoordelijkheid? Oké, natuurlijk zal de ene persoon dit van nature eerder of meer laten zien dan de ander. Maar gelijktijdig weet ik dat iedereen dit wel ergens in zijn systeem heeft zitten. Het is alleen de vraag in hoeverre het is gestimuleerd tijdens de opvoeding en in zijn verdere ontwikkeling. Soms is het nemen van de eigen verantwoordelijkheid er al aardig uitgeramd in de jonge jaren. Dat is natuurlijk doodzonde en slechts stap voor stap weer te herstellen.

Maar als iemand werk doet wat gewoon helemaal bij hem past, dan is de kans wel aanwezig dat je toch het eigenaarschap ziet opbloeien. Ze willen het dan gewoon goed doen omdat ze het leuk vinden en omdat ze voldoende worden uitgedaagd . Daarnaast helpt het enorm als ze ook merken dat ze door hun bijdrage een verschil maken voor het team, de klant of voor anderen. Ieder mens wil graag van betekenis zijn voor zijn omgeving.
Hiermee heb ik eigenlijk direct al kort samengevat wat de eerste drie randvoorwaarden voor eigenaarschap zijn. Willen, Kunnen en Betekenen.
De match tussen wat iemand doet en wie hij is, is dus erg belangrijk. Maar dan nog kan het zijn dat iemand geen eigenaarschap toont. Zit het er dan echt niet in of is er iets anders aan de hand?
Zelfscan Eigenaarschap
Is Eigenaarschap aangemoedigd of afgeleerd?
Iedereen is in staat om ergens voor te zorgen en op zijn eigen vierkante meter ergens verantwoordelijkheid voor te nemen. Maar een mens is niet in zijn eentje. We worden gecultiveerd, we gedragen ons binnen een sociale omgeving; het gezin, de vriendengroep, het team enzovoort. En binnen die sociale omgeving spelen allerlei opvallende en minder opvallende systemen van ‘straffen’ en belonen een belangrijke rol. De aan- of afwezigheid van Eigenaarschap is voor een groot deel dan ook te verklaren als je kijkt naar de sociale omgeving (de cultuur) waarbinnen iemand werkt. Vragen waarom medewerkers geen eigenaarschap tonen is niet de juiste vraag:
“De vraag is niet waarom medewerkers geen eigenaarschap tonen, de vraag is wat we er samen aan doen om het geen kans te geven.”
Met andere woorden: Is Eigenaarschap aangemoedigd of afgeleerd. Dat aanmoedigen of afleren is mooi weer te geven in een formule die ik hieronder heb uitgewerkt. Het begint overigens wel bij de persoon zelf en zijn eigen inschatting van de kans op succes.
Om te beginnen is het goed om je te realiseren dat iemand die eigenaarschap toont in zekere zin risico loopt. Als je zegt: ‘Ik zorg dat het goed komt’, dan is dat soms nogal een uitspraak. Het zou namelijk kunnen mislukken… en wat dan?
Een formule over de kans op eigenaarschap
Stap 1: Eigenaarschap en de Kans op Succes
Laten we het eerst even positief bekijken: wat is de kans op Succes? Je kunt je waarschijnlijk wel voorstellen dat, als je ergens goed in bent dat je dan eerder eigenaarschap durft te tonen. Om te beginnen maak je, als je eigenaarschap wilt tonen onbewust een inschatting van de kans van slagen; ik ga dít op me nemen en zorgen dat het goed komt. Ik doe dat omdat ik het belangrijk vind, omdat ik het leuk vind en omdat ik denk dat het me wel gaat lukken.
De kans dat je daadwerkelijk eigenaarschap toont hangt dus samen met jouw eigen inschatting of het je gaat lukken:
Voor onze formule beginnen we dan ook met de stelling dat:
KE = KS
(De kans op Eigenaarschap tonen is gelijk aan de Kans op Succes)Dus: 100 % kans van slagen = 100% kans op Eigenaarschap ?
Stap 2: Inschatting van de kans op negatieve consequenties
Zo simpel als de formule hierboven is het natuurlijk niet. Degene die eigenaarschap toont loopt altijd een zeker risico. Want stel dat jij met je grote mond zegt dat jij het wel even gaat regelen, maar het mislukt? Wat dan? Als je niets probeert, loop je ook geen risico. Maar het omgekeerde is natuurlijk ook waar. Hoe ga jij daar mee om?
Onbewust maken we een inschatting van het mogelijke verlies dat je persoonlijk op kunt lopen als het mis gaat. Ik noem dat de kans op negatieve persoonlijke gevolgen.
Eigenaarschap en Loss Aversion
Het vervelende hierbij is dat ons brein eigenlijk een veel grotere angst heeft om te verliezen, dan dat we de ambitie hebben om iets te winnen. Dit is ongeveer een factor 2 x zo groot. Reclamejongens en Marketinggoeroe’s weten dit maar al te goed. Mensen komen niet snel in beweging vanuit de ambitie om iets te winnen. Althans als je het vergelijkt met het effect van de angst om iets kwijt te raken. Dit fenomeen wordt in de psychologie aangeduid met “Loss Aversion” Om in beweging te komen blijken er zo ongeveer twee keer zoveel ‘drijvende krachten’ nodig te zijn als het gaat om iets winnen in vergelijking met iets verliezen. Simpeler verwoord: de angst om 100 euro te verliezen wordt pas gecompenseerd door de mogelijkheid om 200 euro te winnen. (google maar eens op Verliesaversie, Loss aversion, of Kahneman).
Met ‘verliezen’ in relatie tot Eigenaarschap kun je bijvoorbeeld denken aan negatieve financiële consequenties, het gevoel van falen, het gevoel van niet geschikt te zijn voor een bepaalde klus, een boze klant, een uitbrander van je leidinggevende etc. Deze kans op een van deze negatieve persoonlijke gevolgen (KN) weegt dus zwaarder mee dan de kans op succes.
In de formule werkt dat als volgt door:
KE = KS – 2 x KN
Dus bij 80 % kans op sucees én 25 % kans op negatieve persoonlijke gevolgen is de kans op eigenaarschap nog maar: 80 – 2 x 25 = 30% ?
Stap 3: Eigenaarschap en de aanwezigheid van een positief leerklimaat (collectieve groeimindset)
Er speelt nog een factor mee… We werken niet alleen. De meeste mensen werken in een team, op een afdeling of in een organisatie. En de ene omgeving nodigt je meer uit om eigenaarschap te tonen dan de andere. In dit verband hoor of lees je de laatste tijd steeds meer over het de zogenaamde psychologische veiligheid. In hoeverre kan je in jouw team helemaal jezelf zijn en belangrijker nog; hoe wordt er omgegaan met het maken van fouten. Is er sprake van een afrekencultuur, is het misschien onzeker wat de mogelijke gevolgen zijn? Op welke wijze stimuleren de collega’s elkaar om uitdagingen aan te gaan en hoe gaat het management hier mee om? Wat zal er gebeuren als je je hoofd boven het maaiveld uitsteekt en eigenaarschap gaat tonen? Hoe veilig is dat?
Als je geluk hebt dan werk je in organisatie met een collectieve Groeimindset (CGM). Je zou het ook een leercultuur kunnen noemen of een omgeving met een positief leerklimaat. In zo’n geval ziet men dat fouten er zijn om van te leren. Dat werkt het juist extra stimulerend. De aanwezigheid van zo’n collectieve groeimindset zou je kunnen inschalen op een schaal van 1 tot 10. 1 betekent dat je in een omgeving werkt waar men totaal niet open staat voor ontwikkeling en groei. Scoor je een tien dan is er sprake van een leercultuur die maximaal gericht is op continue leren en ontwikkelen. Jij en je collega’s stimuleren elkaar om te leren en fouten maken hoort er gewoon bij. Deze positieve stimulans om jezelf te blijven verbeteren, om te blijven leren werkt dan als volgt door in de formule:
KE = KS – (2 x KN ) + (10 x CGS)
Dus: Bij 70 % succeskans, 25% kans op negatieve consequenties, maar een vrij positieve collectieve groeimindset of een leercultuur (7) is de kans op eigenaarschap alsnog: 70 – (2 x 25) + (10 x 7) = 90%
Dat komt omdat je in een omgeving werkt waarin je wordt gestimuleerd en uitgedaagd om het beste uit jezelf te halen en om zaken op te pakken. De collega’s helpen elkaar door feedback en feedforward en zijn er op gericht om iedere dag weer een beetje beter te presteren. Het is bovendien een veilige omgeving waarin je helemaal jezelf kunt zijn en al je talenten in kunt zetten.
De complete formule
KE = KS – (2 x KN) + (10 x CGS)
KE = Kans op eigenaarschap (0 – 100 %)
KS = Kans op succes (0 – 100 %)
KN = Kans op negatieve persoonlijke gevolgen (0 – 100 %)
CGS = Collectieve Groeimindset (0 – 10)
Rekenvoorbeelden:
Stel: je voelt je niet helemaal zeker, je schat de Kans op Succes (KS) in op 50% . De kans op negatieve consequenties (KN) is bovendien aanwezig, laten we zeggen 30% en de Collectieve Groeimindset is laag, laten we zeggen een 4.
Dan is de kans op Eigenaarschap (KE): 50 – 2 x 30 + 10 x 4= 30%
Maar stel je voor, je voelt je nog steeds niet helemaal zeker je wordt enorm gestimuleerd door een sterke collectieve groeimindset van, laten we zeggen een 8. Dan is de kans op eigenaarschap: 50 -60 + 80 = 70%
En stel je voor dat de kans op negatieve consequenties slechts 10% is. (dit mag je zelf uitrekenen)
Pieters Pseudowetenschap?
Oké ik geef toe, deze formule is niet zuiver wetenschappelijk getoetst. Gelijktijdig weet ik op basis van vele observaties en interviews dat de effecten van een collectieve groeimindset enorm van invloed is op de kans dat medewerkers eigenaarschap zullen tonen.
De vraag is dus niet meer, zit eigenaarschap wel in onze medewerkers, maar de vraag moet zijn:
Wat gaan we doen om er voor te zorgen dat mensen dit natuurlijk aangeboren gedrag meer durven te laten zien?
Want soms doen we iets met elkaar in de organisatie waardoor medewerkers het eigenaarschap bewaren voor thuis…
Teamtraining Eigenaarschap
Keynote Speaker
Pieter van der Haak
P&A Talentontwikkeling.
Wil je geen energie meer verliezen maar werken in een topteam? Dan helpen wij jou om dit voor elkaar te krijgen. Want wie wil er niet werken in en organisatie met trotse, talentvolle en energieke medewerkers die echt een verschil willen en durven maken. Eigenaarschap kan worden aangewakkerd door aan de juiste knoppen te draaien. Wij helpen jou hier graag mee.