Tips voor Leiders: Dienend Leiderschap

Wat is dienend leiderschap?

Wat is dienend leiderschap? Wat is het verschil tussen een manager en een leidinggevende? Waarom bereik je meer met leidinggeven zonder macht? In het boek ‘Van Vakmanschap naar Leiderschap’, legt de auteur Pieter van der Haak uit wat dienend leiderschap betekent en wat het verschil is met een manager. 

Dienend leiderschap; geen manager maar een leider

Man wat kan je het druk hebben als je op een old school manier leiding geeft. Je hebt doelen gesteld, afspraken vastgelegd in een mooi document. “Resultaatgerichte afspraken” heet zoiets. En vervolgens moet je zien te controleren of iedereen zich aan de afspraken houdt. Dat valt niet mee, maar de ervaring heeft je geleerd dat het niet verstandig is te wachten tot het jaar voorbij is en er tijdens een beoordelingsgesprek achter te komen dat iemand zijn afspraken niet is nagekomen. Dus plan je regelmatig afspraken met je medewerkers om de voortgang door te nemen. Wat heeft hij gedaan en wat niet en waarom niet? Het valt niet mee, je bent er druk mee en daar komt ook nog eens bij dat veel medewerkers de boel net iets anders aanpakken dan jijzelf. Hoe moet je daar nu weer mee omgaan?

Herkenbaar?

ij bent zelf vakman, dus je kunt je misschien moeilijk voorstellen dat er andere wegen zijn die toch tot een bevredigend resultaat kunnen leiden. Het maakt je onrustig. Af en toe heb je de neiging om even over de schouders van je medewerkers mee te kijken of om bepaalde zaken maar niet uit handen te geven, zodat je zeker weet dat het goed komt. Herken je al iets? Jij bent de verantwoordelijke teamleider. De grote baas die alle apen op zijn schouder heeft. Als het misgaat, heb jij het gedaan, dan moet jij verantwoording gaan afdragen. Je hebt de boel niet goed onder controle. Sukkel! Je hebt zeker de teugels te veel laten vieren?

Dienend leiderschap geeft mensen zelf verantwoordelijkheid

Stel je toch eens voor dat de wereld er anders zou kunnen uitzien. Dat jouw teamleden in staat zijn om zelf verantwoordelijkheid te dragen. Dat je ze dus niet hoeft te ‘managen’. Dat ze zelf een overleg met jou plannen, omdat ze het belangrijk vinden voor zichzelf om even met je te sparren. Zij doen gewoon hun werk en jouw rol is te zorgen dat zij het werk kunnen doen. Dat is de essentie van dienend leiderschap.

Jij zorgt ervoor dat de mensen het werk kunnen doen. Jouw doel is dienend zijn aan het team. Wat wil het team en wat hebben zij van jou nodig om dat te realiseren waar ze voor gaan? Zij nemen zelf de verantwoordelijkheid voor hun werk. En als het mis dreigt te gaan, dan trekken ze bijtijds aan de bel om met jou te zoeken naar een oplossing. Een utopie? Dit is heel goed mogelijk, maar het vraagt wel wat van jouw basishouding. Jij bent er namelijk voor de mensen in jouw team en niet andersom. Dienend leiderschap is geen nieuw leiderschap, dat is eigenlijk heel oud.

Waar komt dienend leiderschap vandaan?

In 1970 publiceerde Robert Greenleaf een essay met als titel The servant as leader. Hiermee introduceerde hij als eerste het begrip “dienend leiderschap” Greenleaf liet zich overigens inspireren door Hermann Hesse, die in 1932 de roman Die Morgenlandfahrt (Reis naar het morgenland) publiceerde. Daarmee is dienend leiderschap niet iets van de laatste tijd. Sterker nog, als je teruggaat naar andere bronnen zoals de Koran, de Bijbel of geschriften uit het Taoïsme, Hindoeïsme en ga zo maar door, dan zie je daar ook telkens dat dienend leiderschap  in feite “De Weg” is.

Blanchard heeft enkele jaren geleden dan ook het instituut Lead like Jezus opgericht. Nogmaals, er is niets nieuws onder de zon. Greenleaf schrijft dat je als leider in de eerste plaats wilt dienen. Het doel van leidinggeven in de visie van Greenleaf is dat je wilt zorgdragen dat de medewerkers dankzij jouw inspanningen gezonder, wijzer, vrijer en autonomer worden en op den duur zelf ook dienstbaar zullen zijn richting hun omgeving. In termen van deze tijd: geven is het nieuwe nemen.

Is het een hype? Misschien wel. Gelijktijdig zou het wel eens zo kunnen zijn dat ego-gedreven, kapitalistische systemen niet meer werken in deze nieuwe tijd. Het goede aan het gedachtengoed van Servant Leadership, of Dienend leiderschap is dat het niet gaat om jouzelf, maar om de anderen.

Mensen zijn in de kern geen individuen

De mens is een sociaal wezen. In groepen krijgen we meer voor elkaar dan individueel. Dat was vroeger al zo toen we nog als jagers/verzamelaars door de natuur aan het rennen waren. En dat is nu nog steeds zo, ook al zitten we deftig op het pluche op de vijfentwintigste verdieping van een groot kantoorgebouw. Jezus zat niet in een kantoorgebouw, en Gandhi ook niet. En ook Nelson Mandela paste de principes van ubuntu toe om zijn land Zuid-Afrika op te bouwen. Het begrip “Ubuntu” is te vertalen als “Ik ben omdat wij zijn.” Het is een tegenhanger van de geïndividualiseerde westerse principes. Mensen zijn in de kern geen individuen. Ze worden zichzelf in de context met hun omgeving.

Dienend leiderschap en macht

In essentie is een leider dan ook niet iemand die zijn positie vanuit macht, status of zelfverheerlijking vervult. Een leider van een groep is in staat om die dingen te doen waar de groep als geheel mee is gediend. Het leiderschap wat ik bedoel is niet iets nieuws; het is van alle tijden, het is iets wat heel dicht bij de mens staat en iets wat altijd gericht is op de langere termijn en op het welbevinden van het collectief.

 Wie “dien” je?

Het klinkt allemaal mooi; vrije, wijze, autonome medewerkers, maar er moet toch ook een resultaat behaald worden? De term dienend leider zet ons misschien een beetje te veel op het verkeerde been. Het lijkt erop dat het gaat om het gelukkig maken van de individuele medewerkers. Een nobel streven misschien, maar waar is dan de toegevoegde waarde van het grotere geheel? En waarom kunnen medewerkers zichzelf niet gelukkig maken? Dat is niet jouw rol. Laten we kijken wat jouw rol wel is. Je hebt maar liefst negen rollen. En daar hoort managen dus niet bij, dan weet je dat maar vast.

Verder lezen?

Je hebt een beknopte samenvatting gelezen uit het boek van Vakmanschap naar Leiderschap. Verder lezen? bestel het boek in onze webshop.