Leiderschap wordt je in principe gegund. Mensen vinden het namelijk prettig dat er iemand is die de leiding neemt. Leiderschap is evolutionair gezien een heel logisch fenomeen. Wij zijn als mensen zover gekomen omdat we goed kunnen samenwerken. En bij samenwerken is het vaak handig als iemand de leiding heeft. Leiders zorgen bijvoorbeeld voor veiligheid geven richting aan, hakken knopen door als het nodig is en zorgen er voor dat iedereen in de groep een plek krijgt waar hij goed tot zijn recht kan komen.

Als mensen jou vertrouwen in jouw rol van leider dan zullen ze je steunen. Dat is mooi, want als jij je als leider gesteund voelt door je teamleden dan is jouw machtspositie, jouw “Power” legitiem.

Lees ook: Hoe creëer je Eigenaarschap?

Proces van wederkerigheid

Vervolgens is het de kunst om deze “Power” die je ontvangt weer terug te geven aan de mensen in het team. Als dat zo is, dan ontstaat er een proces van wederkerigheid. Ze hebben jou gesteund en krijgen in ruil hiervoor zelf van jou de ruimte en mogelijkheden om vervolgstappen te zetten. Leider en team stimuleren elkaar. De leider zal iedere keer zijn positie moeten verdienen door de goede dingen te doen en de steun die hij heeft gekregen niet te misbruiken. Maar hier ligt en enorme valkuil op de loer. En dat is de werking van ons Ego. Ons Ego zou namelijk wel eens kunnen genieten van de verkregen “Power”.  Dan wordt jouw zelfbeeld bepaald door de hoeveelheid macht die je hebt en het is dan moeilijk om de verkregen macht weer terug te geven aan de mensen in je team.

“De leider zal iedere keer zijn positie moeten verdienen door de goede dingen te doen en de steun die hij heeft gekregen niet te misbruiken”

Om het beste uit jouw mensen aan te wakkeren zul je dus je Ego in toom moeten houden. Ter verduidelijking heb ik hieronder uitgewerkt hoe dat zit met ons Ego.

Hoe werkt dat dan met ons Ego?

Zonder onrecht te willen doen aan de grootmeesters uit de persoonlijkheidspsychologie ben ik zo vrij om het Ego even te zien als jouw Zelfbeeld. In de ideale situatie komt je zelfbeeld overeen met wie je werkelijk bent. Maar het wil nogal eens gebeuren dat iemand een nogal groot of klein Ego heeft ontwikkeld.

Een groot Ego wil zeggen dat iemand zich beter voordoet dan hij werkelijk is, en meestal gaat dit ten koste van anderen. Zo’n persoon wordt door zijn omgeving vaak gezien als “opgeblazen” of “arrogant.” Hij is iemand die vrij emotioneel en aanvallend kan reageren als hij kritiek krijgt. Deze reactie is een verdedigingsmechanisme om het opgeblazen zelfbeeld vooral te behouden.

Een klein Ego wil zeggen dat je het idee hebt dat je, zeker vergeleken met anderen, weinig voorstelt. Je voelt je minder waard dan anderen, hebt weinig zelfvertrouwen en in ieder geval het gevoel dat je niet oké bent. Om dit te maskeren, bouw je een muur om jezelf heen om je te beschermen, en om ervoor te zorgen dat anderen niet in de gaten krijgen dat jij eigenlijk vindt dat je niets voorstelt.

Je hebt last van je Ego als:

• je zelfbeeld niet overeenkomt met wie je werkelijk bent, en
• je zelfbeeld en zelfvertrouwen bepaald worden door je prestaties en de meningen van anderen.

Als je jezelf opblaast in het bijzijn van anderen, of jezelf maskeert door je ware ik niet te tonen, dan speelt je Ego een belangrijke rol. Daar kun je last van hebben en als je er zelf geen last van hebt, dan hebben anderen dat wel.

Een persoonlijke aanval…

Mensen die last hebben van hun Ego maken de dingen vaak erg persoonlijk. Als ze een idee hebben, dan zien ze dit idee vaak als een stuk van zichzelf. Als iemand dit idee aanvalt, dan voelen ze het vaak als een persoonlijke aanval.
Een discussie met iemand die een groot of een klein ego heeft, is eigenlijk nooit leuk. Hij schiet meestal snel in de aanval of in de verdediging, omdat hij zich persoonlijk aangevallen voelt. De luiken gaan dicht voor een echte dialoog.

“Mensen die last hebben van hun Ego maken de dingen vaak erg persoonlijk. Als iemand hun idee aanvalt, voelen ze het vaak als een persoonlijke aanval”

Als je Ego een te grote rol speelt, dan wordt je gevoel van eigenwaarde vooral bepaald door je prestaties en de meningen van anderen. En daarmee is het Ego per definitie iets wat jou belemmert.. Want het maakt jou namelijk afhankelijk van iets buiten jezelf. Hierdoor raak je het contact met je eigenlijke zelf kwijt.

Empowerment en ons Ego        

Even terug naar de rol van leider en de steun die een goede leider krijgt van zijn team. Als je door een groot of klein Ego afhankelijk bent van de Power die jou wordt toegekend door je teamleden dan zul je geneigd zijn om deze Power te willen houden. Je raakt er aan verslaafd. Je geniet van je machtspositie en je zelfbeeld wordt afhankelijk van de hoeveelheid macht die je hebt. Je zult het dus moeilijk vinden om deze macht terug te geven aan de mensen. Je hebt het gekregen, het is van jou en zonder die macht…wie of wat ben je dan nog?

Een wisselwerking

Empowerment wil zeggen dat je, zodra je de steun ontvangt van je team, deze steun niet misbruikt  ter meerdere ere en glorie van jouw zelfbeeld, maar dat je deze steun transformeert tot kracht die je vervolgens teruggeeft aan je medewerkers. Zo ontstaat er een wisselwerking waarin je nooit je machtspositie misbruikt en daadwerkelijk mensen in hun kracht zet. Door in contact met ze te blijven, ze te steunen en ze de mogelijkheden te geven zich zelf te redden en zelf verantwoordelijkheid te dragen voor wat ze doen.

Empowerment = eerst naar je zelfbeeld kijken

Wil je Empoweren, kijk dan dus eerst eens naar je Zelfbeeld. In hoeverre is jouw zelfbeeld afhankelijk van jouw positie als leider? Als dat zo is, dan kan jou dat enorm in de weg gaan staan en dat heeft vervolgens effect op de wijze waarop jouw team zich ontwikkelt.

Naarmate je jezelf meer kunt accepteren, inclusief je sterke maar ook je zwakke punten (en/of je schaduwzijde), zul je voor je omgeving prettiger zijn om mee om te gaan. Mensen voelen zich veiliger bij jou en uiteindelijk geeft het jezelf ook veel rust. Doe gewoon wat je moet doen en laat je niet verleiden door een zelfbeeld wat niet klopt met de werkelijkheid. Je bent oké zoals je bent. En realiseer je; echt leiderschap zal je iedere dag weer moeten verdienen.

Signalen van een Ego die in de weg staat

Hoe zit dat bij jou nu eigenlijk echt? Wees eens eerlijk? Als jij kritiek krijgt kan je dat dan makkelijk accepteren? Ben je in staat om dit aan te horen en hiervan te leren? Of reageer je in eerste instantie vooral emotioneel? Als dat laatste het geval is dan zou het wel eens kunnen zijn dat je zelfbeeld erg afhankelijk is van wat anderen van jou vinden. Een punt van kritiek voelt dan direct als een aanval op jouw persoon en ja, dan word je emotioneel.  En hoe zit dat met complimenten? Hoe gevoelig ben je daarvoor? Is het direct ego-strelend of heb je dat eigenlijk niet meer nodig…

En als je jezelf voorstelt aan een onbekende, hoe snel vertel je dan dat je een leidinggevende positie hebt? Of als je ontslag zou krijgen, wat zou je dan het meeste missen? Dat je geen “manager” meer bent of dat je je werk niet meer kunt doen?

Het zijn gewetensvragen, maar als je denkt, ik heb hier nog wel iets te ontwikkelen bij mezelf bel me dan gerust eens op. Misschien kan ik of, één van mijn collega’s van P&A Talentontwikkeling hierin iets voor jou betekenen.

NB: Dit artikel is gedeeltelijk gebaseerd op hoofdstuk 4 uit het boek Van Vakmanschap naar Leiderschap.